Tạp chí Dược liệu, tập 30, số 4/2025 (Trang 227 - 236)

CÂY THUỐC CÓ BERBERIN VÀ VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG

NGUỒN NGUYÊN LIỆU CHIẾT XUẤT HỢP CHẤT NÀY

Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

Nguyễn Tập^1,*, Nguyễn Thị Vân Anh², Nguyễn Huy Văn², Nguyễn Thị Hà Ly²,
Nguyễn Ngọc Thanh², Vàng Quốc Tuấn³, Phạm Ngọc Khánh⁴, Võ Quang Trung⁵,
Đặng Ngọc Phái⁶, Trịnh Thị Quỳnh⁷, Huỳnh Minh Đạo⁷

¹Đại học Văn Lang; ²Công ty Cổ phần Traphaco; ³Công ty Cổ phần Dược liệu Bông Sen Vàng;

⁴Viện Dược liệu; ⁵Khu Bảo tồn Thiên nhiên - Văn hóa Đồng Nai; ⁶Hội Dược liệu Đà Nẵng;

⁷Trường Đại học Kỹ thuật Y Dược Đà Nẵng

*Email: nguyentapvdl@gmail.com

Tóm tắt

Trong nguồn tài nguyên cây thuốc phong phú của Việt Nam, có nhiều loài có chứa hợp chất berberin. Một số loài, trong đó có loài vàng đắng (Coscinium fenestratum (Gaertn.) Colebr.) đã từng được khai thác lớn, đưa vào sản xuất thuốc berberin chữa bệnh nhiễm khuẩn đường tiêu hóa và một số chứng bệnh khác. Tuy nhiên, do khai thác liên tục nhiều năm, nguồn Vàng đắng cạn kiệt từ nhiều năm nay, Việt Nam đang bị thiếu hụt nguồn nguyên liệu để sản xuất berberin. Từ kết quả nghiên cứu tương đối đồng bộ về hàm lượng berberin (dưới dạng muối berberin clorid) của 13 loài cây thuốc, thuộc 5 chi và 3 họ thực vật hiện có ở Việt Nam, đã đề xuất, lựa chọn cây hoàng bá (Phellodendron amurense Rupr.), họ Cam (Rutaceae), đưa vào phát triển, tạo nguồn nguyên liệu sản xuất berberin. Hoàng bá thuộc loại cây gỗ mọc nhanh, có khả năng trồng trên diện tích lớn, ở vùng cao. Cây trồng sau 10-15 năm cho thu hoạch vỏ, trong vỏ có berberin với hàm lượng từ 3,50% đến 4,00%, đáp ứng yêu cầu là nguồn nguyên liệu sản xuất berberin bền vững ở Việt Nam. Bên cạnh kết quả nghiên cứu chủ yếu này, kết quả xác định hàm lượng berberin trong một số loài cây thuốc khác, còn được coi là những đóng góp mới cho khoa học ở nước ta. 

Từ khóa: Vàng đắng; Hoàng bá; Berberin; Phát triển bền vững; Nguồn nguyên liệu; Chiết xuất.

Summary

The Medicinal Plants Containing Berberine and the Matter of Sustainable Development of Material Sources

for Its Extraction in Vietnam Today

Vietnam has a rich diversity of medicinal plant resources, many containing berberine. Several species, including Vang dang (Coscinium fenestratum (Gaertn.) Colebr.), Menispermaceae was once extensively exploited for producing berberine-based pharmaceuticals used to treat gastrointestinal infections and other ailments. However, due to prolonged overharvesting, natural populations of Vang dang have become severely depleted, resulting in a shortage of raw materials for berberine production in Vietnam in recent years. Based on a systematic study of berberine content (in the form of berberine chloride) across 13 medicinal plant species belonging to 5 genera and 3 botanical families native to Vietnam, Hoang ba (Phellodendron amurense Rupr., Rutaceae) was identified as a promising alternative source. This fast-growing tree species is suitable for large-scale cultivation in highland regions and, after 10-15 years of growth, can yield bark containing berberine at concentrations ranging from 3.50% to 4.00%. These characteristics support its potential as a sustainable raw material for berberine production in Vietnam. In addition to this key finding, the study also reports new berberine content data for several other medicinal plant species, contributing valuable insights to science in Vietnam.    

Keywords: Coscinium fenestratum (Gaertn.) Colebr.; Phellodendron amurense Rupr.; Berberine; Sustainable Development; Material Sources; Extraction.

(Nguồn tin: Viện Dược liệu)