Tạp chí Dược liệu, tập 29, số 1/2024 (Trang 28 - 35)
NGHIÊN CỨU QUY TRÌNH CHIẾT XUẤT CAO GIÀU HỢP CHẤT LIGNAN
TỪ QUẢ NGŨ VỊ TỬ THU TẠI VÙNG NÚI NGỌC LINH, VIỆT NAM
Lê Xuân Duy1, Đỗ Quang Thái1, Đỗ Thị Thùy Linh1, Nguyễn Minh Khởi1,
Nguyễn Thị Thu1, Nguyễn Thị Nụ1, Ninh Quang Nhã2, Nguyễn Thị Hà Ly1,*
1Viện Dược liệu (NIMM); 2Trường Đại học Dược Hà Nội
*Email: nguyenthihaly.chem@gmail.com
(Nhận bài ngày 12 tháng 6 năm 2023)
Tóm tắt
Nghiên cứu này được thực hiện nhằm khảo sát, đánh giá ảnh hưởng của phương pháp chiết xuất cũng như một số điều kiện công nghệ đến quá trình chiết xuất nhằm thu được cao chiết giàu hợp chất lignan từ quả ngũ vị tử (Schisandra sphenanthera) thu tại vùng núi Ngọc Linh, Việt Nam. Các yếu tố được khảo sát gồm có dung môi chiết, kích thước dược liệu, tỷ lệ khối lượng dược liệu/thể tích dung môi, số lần chiết và thời gian chiết. Ngoài ra, một số phương pháp tinh chế, làm giàu lignan trong cao ngũ vị tử cũng được khảo sát. Tiêu chí dùng để đánh giá và lựa chọn điều kiện chiết xuất là hàm lượng lignan tổng số (tính theo tổng 3 hợp chất schisandrin, gomisin B và schisandrin A) bằng phương pháp HPLC-DAD. Kết quả nghiên cứu cho thấy phương pháp chiết nóng ở 60°C là phù hợp nhất để chiết xuất ngũ vị tử. Các điều kiện công nghệ chiết xuất phù hợp nhất cả về yếu tố kỹ thuật và kinh tế gồm: dung môi chiết là ethanol 80%, kích thước nguyên liệu 1 - 3 mm, chiết 2 lần, mỗi lần 1 giờ, với tỷ lệ nguyên liệu/dung môi lần lượt là 1/8 và 1/5 (g/mL) và tổng thời gian chiết là 2 giờ. Quá trình tinh chế làm giàu hợp chất lignan được thực hiện bằng phương pháp chiết phân bố lỏng - lỏng từ pha nước và dung môi ethyl acetat với tỷ lệ 1/1 (v/v), chiết phân bố 3 lần. Ở quy mô 5 g dược liệu, cao chiết thu được có hàm lượng lignan trung bình đạt 6,39%, hiệu suất thu hồi lignan của cả quy trình đạt 84,47%. Ở quy mô 2 kg dược liệu/mẻ, cao chiết thu được có hàm lượng lignan đạt 6,24%, hiệu suất thu hồi lignan của cả quy trình đạt 68,93%.
Từ khóa: Ngũ vị tử, Núi Ngọc Linh, Chiết xuất, Lignan.
Summary
The Extraction Procedure of a Lignan-Rich Extract from the Fruits of Schisandra sphenanthera Rehd. et Wils. (Schisandraceae) Collected in Ngoc Linh Mountain, Vietnam
In this study, we evaluated some conditions affecting the extraction of lignans rich in lignans from the fruits of Schisandra sphenanthera collected in the Ngoc Linh mountains, Vietnam. The investigated factors included extraction method, extraction solvent, medicinal plant size, material mass/solvent volume ratio, extraction time, and number of extraction times. Additionally, several methods of refining and enriching lignans in the Schisandra sphenanthera extract were also investigated. The criteria used to evaluate and select extraction conditions was the total lignan content (calculated according to the total of three lignans schisandrin, gomisin B, and schisandrin A) by the HPLC-DAD method. The best results included using hot extraction at 60oC, extraction solvent of 80% ethanol, material size of 1 - 3 mm, extraction two times and 1 hour each time, with material/solvent ratios of 1/8 and 1/5 (g/mL), and a total extraction time of 2 hours. The process of refining and enriching the lignan component was carried out using a liquid-liquid distribution with ethyl acetate solvent from the aqueous phase at a ratio of 1:1 (v/v), extracted three times. The obtained extract after refining had a lignan content of 6.39%, and the lignan recovery efficiency of the whole process was 84.47% in the laboratory scale (5 g). In the 2 kg scale extraction procedure, the obtained extract had a lignan content of 6.29% and the lignan recovery efficiency was 68.93%.
Keywords: Schisandra sphenanthera, Ngoc Linh mountain, Extraction, Lignans.
(Nguồn tin: Tạp chí Dược liệu)