ĐẶC ĐIỂM HÌNH THÁI VÀ GIẢI PHẪU CỦA
CÂY THUỐC HẾ MỌ
Trần Phi Hùng1,*, Nguyễn Quỳnh Nga2, Phạm Thanh Huyền2,
Lê Việt Dũng2, Nguyễn Viết Thân3
1Bệnh viện Y học cổ truyền Trung ương, 2Viện Dược liệu, 3Trường Đại học Dược Hà Nội
*Email: ths.tranphihung@yahoo.com
(Nhận bài ngày 28 tháng 8 năm 2014)
Tóm tắt
Hế mọ (Psychotria prainii H. Lév.) là cây thuốc được đồng bào dân tộc Thái ở tỉnh Sơn La dùng lá để trị bệnh viêm đại tràng. Tuy được ghi nhận trong y học cổ truyền của một số nước, nhưng hế mọ vẫn chưa được nghiên cứu đầy đủ. Áp dụng phương pháp hình thái và vi học, các dữ liệu về cấu tạo hình thái (thân, lá, hoa, quả), cấu tạo giải phẫu (lá, thân, rễ) và đặc điểm vi học bột dược liệu (lá, thân, rễ) của cây thuốc hế mọ đã được xây dựng và mô tả. Hế mọ được nhận dạng bởi các đặc điểm: cành non, cuống lá, mặt dưới lá và cuống cụm hoa có lông dày đặc; lá không có điểm tuyến; cụm hoa ở đỉnh cành, dạng đầu tới dạng xim co ngắn; tràng hoa dạng phễu, ống tràng dài hơn thùy tràng, chóp thùy có đám lông ở mặt ngoài; bao phấn ở vị trí cao hơn đầu nhụy; đĩa mật lớn, hình cầu dẹt, chất thịt; gân lá lồi ở cả 2 mặt, có lông đơn bào ở mặt dưới, bó mạch hình thận; bột lá màu xanh đen gồm các tế bào mô mềm, tinh thể calci oxalat hình kim, hạt tinh bột kép đôi, kép ba hay tập trung thành đám, mảnh mạch điểm, mạch xoắn.
Từ khóa: Hế mọ, Lấu lông hoe, Psychotria prainii, Đặc điểm hình thái, Giải phẫu.
Summary
Morphological and Anatomical Characteristics of Medicinal Species He mo (Psychotria prainii H. Lév.)
He mo (Psychotria prainii H. Lév.) is used for bowel imflammation by Thai ethnic group in Son La province, Vietnam. He mo was recorded as a traditional medicine in some countries but morphological and anatomical characteristics of this species is still under-researched. In this study morphological (leaf, flower and fruit) and anatomical characters (leaf, stem and root, powder) of He mo have been described. He mo is characterized by young branch, petiole, abaxial surface of leaf and peduncle densely hirtellous; leaf crowded at stem apices, without domatia; inflorescences terminal or pseudoaxillary, capitate to densely congested-cymose; corolla funnelform, tubes longer than lobes, lobe tips pilosulous outside; anthers borne above the stigmas; disk large, fleshy, subglobular, fleshy, glabrous; leave midrib slightly convex to convex in adaxial surface; vascular bundle in kidney shape; abaxial epidermis hair multi-cellular; leaf powder black with parenchymatous cells, crystals of calcium oxalate in angle-shape, starch gains in clusters, vessels with spiral and reticulate secondary wall thickenings.
Keywords: Psychotria prainii, Morphology, Anatomical structure, Thai ethnical medicinal plant.
(Nguồn tin: )